خشونت خانوادگی[1]پدیده ای جدید نیست اما توجه به آن به عنوان مسئله اجتماعی جدید است .

در کشورهای غربی از حدود سی سال پیش و در ایران از چند سال پیش نگاه افراد متخصص به این پدیده جلب شده است .

در حال حاضر در ایران بسیاری از مسائل و آسیبهای اجتماعی در رابطه با خانواده وجود دارد .

می توان از مشکل دختران فراری و افزایش خودکشی و خودسوزی در میان زنان و افزایش طلاق و خشونت خانوادگی نام برد .

به احتمال زیاد شرایط زندگی در خانواده ها مشکلاتی برای اعضای خود به وجود می آورد برای حل مشکلات خانوادگی نمی توان تنها به پند و نصیحت یا نظارت بر رفتار افراد اکتفا کرد بلکه در عین حال باید به رابطه متقابل میان جامعه و خانواده نیز توجه داشت اگر ساختار جامعه بر اساس اقتدار و نابرابری میان اعضا شکل گرفته باشد قوانین[2] آداب[3] و رسوم،
باورها[4] و نگرشهای اجتماعی سلسله مراتب موجود را تایید می کنند و بازتاب آن در خانواده نیز مشاهده می شود و اقتدار و نابرابری و استفاده از خشونت برای پیشبرد امیال فرد مقتدر در خانواده به عنوان رفتاری طبیعی در نظر گرفته می شود. نتیجه خشونت خانوادگی نه فقط باعث ایجاد مشکلات اجتماعی و تشدید روابط اقتداری در جامعه خواهد شد که بار دیگر در خانواده ها انعکاس خواهد یافت .

از آنجا که خشونت علیه زنان به ویژه در محیط خانواده پیامدهای جدی و جبران ناپذیری در خانواده و جامعه بر جای می گذارد لذا توجه به زنان جهت کاهش آسیبهای اجتماعی به روشهای مختلف لازم و ضروری به نظر می رسد خشونت علیه زنان از موانع جدی برای دستیابی به اهداف توسعه و صلح است و بررسی آن ضروری است .

نتایج[5] بررسی ها نمایشگر این امر بوده اند که خشونت های خانگی در جوامع مختلف از گستردگی زیادی برخوردارند و در میان کلیه طبقات اجتماعی و فرهنگ های مختلف دیده می شود و عواملی مانند فشارها و تنشهای اجتماعی یا بحرانهای خانوادگی نیز در ظهور آنها دخالت دارند زیرا خشونت فقط در میان خانواده های مساله دار مشاهده نمی شود .

خشم در انسان وجود دارد اما اگر در مسیر صحیح هدایت نشود امنیت خانواده را مختل می کند و موجب بروز رفتارهایی از قبیل کودک آزاری و زن آزاری خواهد شد زن آزاری اغلب در خانواده بصورت رقابت، حمله کلامی و آسیب بدنی است که باعث در هم کوبیدن شخصیت زن و در نتیجه عکس العمل های نابهنجار بر کودکان می شود .

زن آزاری ( همسر آزاری ) یکی از آفتهایی است که از گذشته تا کنون متوجه جوامع بوده و یکی از مخربترین عواملی است که کانون خانواده را مورد هجوم قرار می دهد .

زنان ایران در میان انواع 9 گانه خشونت خانگی بیشتر تحت خشونتهای روانی و کلامی قراردارند .

7/52 درصد از کل پاسخگویان در پژوهش ملی بررسی خشونت خانگی دقیقاً اعلام کرده اند که از اول زندگی مشترک تا کنون قربانی این نوع خشونت که شامل به کاربردن کلمات رکیک ، دشنام و داد و فریاد، بهانه گیری های پی درپی بوده اند (اعزازی، 1380 : 30) .

میانگین وقوع این نوع خشونت برای زنانی که درگیر آن بوده اند 10 بار است .

رتبه بعدی از آن خشونت فیزیکی از نوع دوم است که 8/37 درصد از زنان ایرانی از اول زندگی مشترک خود آن را تجربه کرده اند که شامل سیلی زدن زدن با مشت یا چیز دیگر، لگدزدن و...است. متوسط میزان تجربه این نوع خشونتها برای زنان درگیر درخشونت خانگی برابر با 46/2 بار است. رتبه[6] سوم با رقم 7/ 27 درصد متعلق به خشونتهایی است که مانع از رشد اجتماعی و فکری و آموزشی است که شامل ایجاد محدودیت در ارتباطهای فامیلی – دوستانه و اجتماعی، کاریابی و اشتغال و ایجاد محدودیت در ادامه تحصیل و مشارکت در انجمنهای اجتماعی است که 3/72 درصد از زنان اظهار کرده اند که از اول زندگی مشترک تا کنون در معرض این نوع از خشونتهای همسران خود نبوده اند .

خشونت جنسی و ناموسی که شامل مجبور کردن به دیدن عکسها و فیلمهای مبتذل یا اجبار به روابط زناشویی نا خواسته یا غیر متعارف می شود با رقم 2/ 10 درصد رتبه پایئنی را به خود اختصاص داده است .

آمارهایی که ابعاد میزان وقوع خشونت خانگی را در سطح ملی نشان می دهد حاکی است که 8 /89 درصد از زنان ایرانی گفته اند در طول زندگی مشترک تا کنون در معرض این نوع خشونت همسران خود نبوده اند (اعزازی، 1380 : 74).

بنابراین نتایج پژوهش بررسی خشونت خانگی [7]در28 مرکز استان نشان می دهد که وقوع خشونتهای جنسی و ناموسی در سطح ملی در مقایسه با خشونتهای دیگر کمتر گزارش شده است .

میانگین مرتب شده دوره های زندگی در بین پاسخگویان در سطح ملی بر حسب میزان وقوع خشونت خانگی نشان می دهد که دوره های زیر به ترتیب پرخشونت ترین دوره ها برای زنان ایران محسوب می شوند .

1 – یک سال اول ازدواج

2 – دوران تنگناهای مالی

3 – پس از تولد فرزندان

4 – حداقل یکباردر ماه

5 – دوران میانسالی

6 – دوران بارداری

خلاصه یافته های بدست آمده از خشونت خانگی در 28 مرکز استان کشور چنین نشان می دهد :

1 – مجبور کردن به انجام کارهای خلاف عرف و شرع و قانون ( 1/1 درصد )؛

2 – کتک کاری منجر به سقط جنین ( 2 /1 درصد ) ؛

3 – زدن تا حد نقص عضو ( 3 / 1 درصد ) ؛

4 – زدن تا حدی که پرده گوش پاره شده است ( 5 /1 درصد )؛

5 – زدن تا حدی که دست یا پا شکسته است ( 2 درصد ) ؛

6 – از دست دادن دندان ( 6 /1 درصد ) ؛

7 – زدن تا حدی که فک یا بینی شکسته است ( 5 /1 درصد ) ؛

8 – ازدواج مجدد شوهر بدون رضایت همسر اول ( 2 درصد ) ؛

9 – جلوگیری از نگهداری فرزندان توسط زن در زمان متارکه ( 2 درصد ) ؛

10 – مجبور کردن به سقط جنین ( 5 /2 درصد ) ؛

11 – زدن تا حدی که دندانها لق شده است ( 5 /2 درصد )؛

12 – عدم مراعات بهداشت زناشویی ( 6 / 2 درصد )(اعزازی، 1380 : 75).

فهرست مطالب

فصل اول :
- مقدمه 1
- موضوع تحقیق 9
- مساله تحقیق 15
- اهداف تحققیق 16
- ضرورت و اهمیت تحقیق 17
- فرضیه های تحقیق 21

فصل دوم : پیشینه تحقیق
- مروری بر مطالعات پیشین 24
- مطالعات و تحقیقات داخلی 25
- مطالعات و تحقیقات خارجی 34
- شرایط اجتماعی زندگی زنان 37
- تعاریف خشونت 40
- تعاریف خشونت خانوادگی 44
- اشکال خشونت علیه زنان 45
- زن آزاری و موارد خشونت علیه زنان 49
- اعمال جنسی خشن زیانبار علیه زنان 52
- ختنه دختران 55
- خشونت مربوط به تهیه جهیزیه 58
- ازدواج زودهنگام 59
- همسر آزاری در جامعه (زن آزاری) 61
- سبب شناسی خشونت علیه زنان کتک خورده 64
- آثار و عواقب خشونت علیه زنان 72
- عواملی که خشونتهای مبتنی برجنسیت را دوام می بخشد 76
- علل و انگیزه تزلزل در خانواده 77
- خشونت نسبت به زنان 79
- تعریف خانواده و انواع آن 82
- انواع خانواده 84
- وضعیت حقوقی زنان در ایران 88
- قوانین مربوط به ضرب و شتم 89
- روابط حقوقی زوجین 91
- روابط حقوقی مادر با فرزند 92
- انتخاب حرفه وشغل 96
- تابعیت 96
- سهم الارث زوجین از یکدیگر 98
- ریاست خانواده 99
- دستگاههای قضایی و اجرایی در ایران نسبت به خشونت 100
- دادگاهها چگونه علیه زنان رای صادر می کنند 102
- مراکز مشاوره 107
- حمایت و نگرش خانواده 108
- نظریه مربوط به خشونت شوهران علیه زنان 109
- نظریه سطح خرد 110
- نظریه منابع 110
- نظریه یادگیری اجتماعی 112
- نظریه سطح کلان 116
- نظریه خرده فرهنگ خشونت 117
- نظریه نظارت اجتماعی 121
- نظریه ساختار اجتماعی 123
- دیدگاه پدرسالاری 125
- چهارچوب نظری 129
- مدل فرضی تحقیق 135

فصل سوم : مبانی روش شناسی تحقیق
- روش تحقیق 137
- نمونه و روشهای نمونه گیری 138
- تعریف نظری و عملیاتی متغیرها 139
- تکنیک گردآوری داده ها و تجزیه وتحلیل داده ها 147

فصل چهارم : تجزیه و تحلیل آماری
جدول (3-1-1) توزیع جمعیت نمونه برحسب تعداد فرزندان 149
جدول (3-2-1) توزیع جمعیت نمونه برحسب درآمد ماهیانه مرد 150
جدول (3-3-1) توزیع جمعیت نمونه برحسب استفاده از مواد مخدر یا الکل 151
جدول (3-4-1) توزیع جمعیت نمونه برحسب عدم رضایت زن در انتخاب همسر 152
جدول(3-5-1) توزیع جمعیت نمونه برحسب دخالت خویشاوندان 153
جدول (3-6-1) توزیع جمعیت نمونه برحسب تجربه خشونت در خانواده 154
جدول (3-7-1) توزیع جمعیت نمونه برحسب میزان بدبینی در مرد 155
جدول (3-8-1) توزیع جمعیت نمونه برحسب اعتقادات مذهبی مرد 156
جدول (3-1-2) توزیع جمعیت نمونه برحسب تعداد فرزندان و ارتباط آن با خشونت مرد در خانه 157
جدول (3-1-2) محاسبه کی 2 برای تعیین رابطه میان تعداد فرزندان و خشونت مرد علیه زن در خانه 157
جدول (3-2-2) توزیع جمعیت نمونه برحسب درآمد ماهیانه و ارتباط آن با خشونت در خانه 158
جدول (3-2-2) محاسبه کی 2 برای تعیین رابطه میان درآمد ماهیانه و خشونت مرد علیه زن درخانه 158
جدول (3-3-2) توزیع جمعیت نمونه برحسب استفاده از مواد مخدر و ارتباط و ارتباط ان با خشونت مرد در خانه 159
جدول (3-3-2)محاسبه کی 2 برای تعیین رابطه میان استفاده از مواد مخدر و خشونت مرد علیه زن در خانه 159
جدول (3-4-2) توزیع جمعیت نمونه برحسب رضایت در انتخاب همسر و ارتباط آن با خشونت مرد در خانه 160
جدول (3-4-2) محاسبه کی 2 برای تعیین رابطه میان رضایت در انتخاب همسر و خشونت مرد علیه زن در خانه . 160
جدول (3-5-2) توزیع جمعیت نمونه برحسب دخالت خویشاوندان و ارتباط ان با خشونت مرد در خانه 161
جدول (3-5-2) محاسبه کی 2 برای تعیین رابطه میان دخالت خویشاوندان و خشونت مرد علیه زن در خانه 161
جدول (3-6-2) توزیع جمعیت نمونه برحسب تجربه خشونت در خانواده و ارتباط ان با خشونت مرد در خانه 162
جدول (3-6-2) محاسبه کی 2 برای تعیین رابطه میان تجربه خشونت در خانواده و خشونت مرد علیه زن در خانواده 162
جدول (3-7-2) توزیع جمعیت نمونه بر حسب بدبینی مرد وارتباط آن با خشونت مرد در خانه. 163
جدول (3-7-2) محاسبه کی 2 برای تعیین رابطه میان بدبینی مرد و خشونت مرد علیه زن در خانه 163
جدول (3-8-2) توزیع جمعیت نمونه بر حسب اعتقادات مذهبی و ارتباط آن با خشونت مرد در خانه 164
جدول (3-8-2) محاسبه کی 2 برای تعیین رابطه میان بدبینی مرد و خشونت مرد علیه زن در خانه 164
نمودار (3-1-1)مربوط به توزیع جمعیت نمونه بر حسب تعداد فرزندان 165
نمودار(3-2-1) مربوط به توزیع جمعیت نمونه بر حسب درآمد ماهیانه مرد 166
نمودار(3-3-1) مربوط به توزیع جمعیت نمونه بر حسب استفاده از مواد مخدر 167
نمودار(3-4-1)مربوط به توزیع جمعیت نمونه بر حسب رضایت زن در انتخاب همسر 168
نمودار(3-5-1) مربوط به توزیع جمعیت نمونه بر حسب دخالت خویشاوندان 169
نمودار(3-6-1) مربوط به توزیع جمعیت نمونه بر حسب تجدید خشونت در خانواده 170
نمودار(3-7-1) مربوط به توزیع جنسیت بر حسب بدبینی مردان نسبت به زنان 171
نمودار (3-8-1)مربوط به توزیع جمعیت نمونه بر حسب اعتقادات مذهبی مردان
172

فصل پنجم:
- بحث ونتیجه گیری 174
- مشکلات و محدودیتهای تحقیق 180
- پیشنهادات 181
- منابع 184
- ضمائم